Odkryj Polskę: Wigilia

Martyna Ługowska 05.01.2025 518

Wigilia Bożego Narodzenia obchodzona jest w Polsce 24. grudnia, czyli dzień przed Bożym Narodzeniem. Jest to jedno z najważniejszych świąt w polskiej tradycji. Jest to również czas, kiedy rodziny gromadzą się przy wspólnym stole, dzieląc się opłatkiem, jedząc tradycyjne potrawy i śpiewając kolędy. Wigilia to nie tylko dzień pełen religijnego znaczenia, ale także okazja do kultywowania tradycji, które umożliwiają przeżycie pięknych chwil z rodziną.

Historia Wigilii

Nazwa Wigilii wywodzi się z łacińskiego słowa „vigilia”, które oznacza „czuwanie”, bądź “straż”. Święto to jest kultywowane od pierwszych wieków chrześcijaństwa! W polskiej tradycji Wigilia pojawiła się na stałe dopiero w XVIII wieku i jest kultywowana do dzisiaj.

Nieodłącznym elementem tego święta jest choinka, pod którą znajdują się prezenty, które są symbolem darów, które otrzymał mały Jezus. W Polsce choinka pojawiła się w XIX wieku, a zwyczaj ten zawędrował do nas z Niemiec. Choinki w polskich domach bywają naturalne (ścięte drzewko jodły lub świerku), bądź sztuczne (z tworzyw sztucznych) i są ozdobione światełkami i bombkami. Sama choinka symbolizuje drzewo życia, a czy wiesz, co symbolizują ozdoby choinkowe?

Światełka, które dawniej były świeczkami, symbolizują narodziny Jezusa i przywodzą na myśl światłość. Bombki w kształcie kuli symbolizują ciągłość i powtarzalność życia ludzkiego, odradzania się i nieskończoności. Łańcuchy choinkowe to symbol scalenia rodziny. Bardzo często małe dzieci wraz z rodzicami robią wspólnie łańcuchy choinkowe. Są one robione ręcznie poprzez łączenie ze sobą za pomocą kleju kółeczek z kolorowego papieru, z bibuły lub słomy. Łańcuch musi być długi, aby można nim było dokładnie opleść całą choinkę, od czubka po sam dół. Tylko taki łańcuch pomagał utrzymać jedność i nierozerwalność więzi rodzinnych. Na szczycie choinki koniecznie musi znajdować się gwiazda. Nawiązuje ona do Gwiazdy Betlejemskiej, za którą podążali Trzej Królowie - Kacper, Melchior i Baltazar.

Opłatek

Najważniejszym i najbardziej rozpoznawalnym elementem Wigilii w Polsce jest dzielenie się opłatkiem. Rozpoczyna on wigilijną wieczerzę, zaraz po modlitwie i czytaniu fragmentu Pisma Świętego. Zwyczaj dzielenia się opłatkiem pochodzi z czasów pierwszych chrześcijan, a jego korzenie mają religijne znaczenie. Prawdziwy opłatek powinien być zrobiony z mąki i wody święconej i mieć biały kolor. Jest on bardzo cienki, a na jego powierzchni znajdują się wytłoczone postaci Jezusa, czy też Maryi i Józefa. Tradycja dzielenia się opłatkiem polega na podzieleniu go na małe kawałki podczas składania sobie życzeń. Gest ten symbolizuje wzajemne życzenie pokoju, szczęścia oraz zdrowia, a także przypomina o jedności w Chrystusie.

Wigilijna kolacja

Aby rozpocząć wigilijną kolację, na niebie musi pojawić się pierwsza gwiazdka. Jest ona symbolem gwiazdy betlejemskiej, oznaczającej narodziny Jezusa, którą na niebie ujrzeli Trzej Królowie. Wcześniej jednak należy odpowiednio nakryć do stołu.

Na stole powinien znajdować się biały obrus, aby podkreślić wyjątkowość tego wydarzenia. Tradycją jest wkładanie garści siana pod obrus, co ma symbolizować ubóstwo i żłóbek, w którym na świat przyszedł Jezus.

Kluczowe jest również nakrycie dodatkowego miejsca przy stole dla nieoczekiwanego gościa. To także wyraz pamięci o naszych bliskich, którzy nie mogli dotrzeć na Wigilię lub o członku rodziny, który zmarł.

Na wigilijnym stole powinno znajdować się 12 potraw, co ma symbolizować 12 apostołów. Lista potraw oczywiście różni się w zależności od regionu i zwyczajów, jednak niezmiennie są to dania postne, czyli niezawierające mięsa. Co ciekawe, przed Wigilią powinien obowiązywać post, który ogranicza spożywanie posiłków.

Wśród najpopularniejszych dań na wigilijnym stole znajdują się:

Barszcz czerwony z uszkami – zupa przygotowywana na zakwasie z buraków, podawana z małymi pierożkami z mąki i wody (uszkami), które wypełnione są grzybami i kapustą kiszoną.

Zupa grzybowa – często stanowi alternatywę dla barszczu, jest to zupa na bazie suszonych grzybów.

Karp – ryba podawana na różne sposoby - smażona, pieczona, czy też w galarecie.

Pierogi – ciasto z mąki i wody z farszem grzybowym, kapustą, a w niektórych regionach z kaszą lub twarogiem i ziemniakami.

Kutia – tradycyjna potrawa wschodniosłowiańska, przygotowywana z pszenicy, maku, orzechów i miodu.

Kompot z suszu – ciepły napój przygotowywany z suszonych owoców (śliwek, jabłek, gruszek).

Makowiec - zawijane ciasto drożdżowe z mielonym niebieskim makiem.

Sernik - pieczone ciasto z twarogiem, a czasami dodatkowo z mielonym niebieskim makiem i rodzynkami.

Ryba po grecku - usmażone kawałki ryby podawane z duszonymi warzywami, np. marchewką.

Śledzie - ryba podawana najczęściej w oleju, razem z cebulą.

Piernik - pieczone ciasto korzenne, najczęściej z dodatkiem cynamonu, często przekładane dżemem śliwkowym.

Krokiety - ciasto naleśnikowe zawijane farszem z pieczarek i cebuli.

Śpiewanie kolęd

Nieodłącznym elementem Wigilii jest śpiewanie kolęd. To tradycja, która w Polsce ma długą historię. W niektórych rejonach Polski, szczególnie na wsi, domy odwiedzane są przez kolędników, którzy śpiewają religijne pieśni i składają życzenia. Kolędy są również śpiewane w domu, podczas wieczerzy w gronie rodzinnym. Wiele osób zna je na pamięć, a najpopularniejsze z nich to "Cicha noc", "Dzisiaj w Betlejem" i "Lulajże, Jezuniu".

Kolędy są również śpiewane na tzw. Pasterce, na którą przychodzą rodziny do okolicznych kościołów. Jest to wyjątkowa msza, która zaczyna się o północy i tym samym uroczyście rozpoczyna Boże Narodzenie.

Jeden wyjątkowy dzień w roku

Wigilia w Polsce to wyjątkowy czas pełen tradycji, symboliki i religijnego znaczenia. Gromadzi ona rodziny przy wspólnym stole, gdzie dzielą się opłatkiem, składają życzenia i spożywają tradycyjne potrawy. Zwyczaje takie jak obecność pustego talerza, śpiew kolęd czy przygotowywanie 12 potraw mają głębokie korzenie w polskiej kulturze i wierzeniach. Choć współczesna Wigilia łączy tradycję z nowoczesnymi elementami, pozostaje czasem refleksji, jedności i spędzania go w gronie najbliższych, celebrując miłość, pokój i nadzieję.